Vasilis Zografos
“MYSTERIA”
“MYSTERIA” is the title of the new exhibition by Chryse Tsiota and Vasilis Zografos, which will be presented at the Contemporary Art Center of Thessaloniki of the State Museum of Contemporary Art, at Warehouse Β1 of the Thessaloniki Port, from March 27 until May 2, 2012(Opening: Tuesday March, 2012, 20:00. Exhibition opening: Tuesday-Saturday 10:00-18:00, Sunday 11:00-15:00, Monday closed). The exhibition, which was specifically designed for the venue of CACT, combines the mediums of photography, painting, video and sound. The exhibition, which is co-curated by the two artists and SMCA curator Anna Mykoniati, focuses on the role played by images in the construction of the mental illness known as hysteria. The consolidation of these images as stereotypes fundamentally influenced the history of art and the way the images were viewed over time.
The French poets Louis Aragon and André Breton claimed that Hysteria was “the single greatest poetic discovery of the late 19th century”. Many psychiatrists believed hysteria was a nosological limbo of all women-related diseases; frightened therapists transformed their bewildermenet into a diagnosis and named every “female-related” behavior as a “symptom”. They called it “Mysteria”.
The works of the two artists converse and challenge each other, in a theatrical atmosphere, which features many elements taken from the earliest psychiatric asylums. The artists have also processed archival and historic material, offering audiences the chance to confirm for themselves what Aragon and Breton, as well as Georges Didi-Huberman in his book “Invention of Hysteria”, have suggested, namely that hysteria was “something” almost like art.
Tsiota and Zografos believe that dialogue is necessary, even when it does not aim at the immediate discovery of solutions. Behind the images they present there is action, and behind action there is emotion – feelings and meaning are inseparable, the self and the other are not two distinct objects, and there is no strict demarcation of the limits of the individual’s intellectual identity.
Hysteria
Hysteria, a term known since antiquity, was constructed as a disease in the 19th century. It followed a parallel course with the development of the patriarchal – capitalistic system. At the Salpetrière clinic (one of the largest Paris asylums), the famous neurologist Jean – Martin Charcot revisits the concept of hysteria, taking pictures he theatrically staged with his willing “patients”, transforming this invented disease into a spectacle, a process common to the theatre and painting. Hysteria became a battleground of gender conflict in medicine: it was registered as a specifically female-related disease, until similar symptoms were recorded in the cases of working class men, especially during the time of industrialization and the First World War. In order to avoid any kind of identification with the “female” disease of hysteria, the medical establishment termed this new desease neurasthenia. In essence, the history of hysteria was written by men for women and it was a mixture of science, sexuality and sensationalism.
The artists in the exhibition
Chryse Tsiota, based on the premise that the dominant viewpoint in the production of images is male while the object of the images is female – the latter being identified with all things weak, unorthodox or “effeminate” – examines how female sexuality and intelligence become objects of manipulation and an excuse to construct the “model” of “female nature”, subjugated, as it were, to male fantasy and narcissism. Tsiota examines gender roles in photographic representation, constructs images of seclusion and escape, phantasies in which manic copies of herself operate as incommunicable substitutes of other, submissive selves. She produces metaphors of physical distress which are manifested with “frozen” landscapes and internal “horrors” in the background. She invents a character who operates and behaves “hysterically”, a pain wishing to be defined, as a spectacle and an image, to the extent that it eventually manages to be created in a miraculous way through the image.
Using the history of male hysteria as his background, Vasilis Zografos implies rather than explains through his paintings. He firmly believes that many important truths can be impressed on our consciousness only if they have been moulded using sensory-emotional materials, so he documents the profile of the “man past his prime”, recalling images depicting male role models and stereotypical images which relate to the male psyche. The artist examines male role expectations as determined by capitalism, a system which imposes an arbitrary measure of what is desirable and what is not. In his works, Zografos studies the mental state caused by the symptoms of hysteria in modern times, such as: rage outbursts accompanied by the feeling of lack of fulfillment, superficiality with elements of showing off, the intense eroticism which excludes the sexual act, male narcissism, panic crises, and, generally speaking, all the “male theatrics” which characterize modern men. His paintings seem to express the stance of men towards themselves; his images are in sharp contrast to the traditional methodology of painting, which focused on showcasing the promise of male power (moral, physical, idiosyncratic, financial, social, sexual…) and identified the depiction of females with the spectacle. Zografos neither illustrates nor describes – rather, he creates atmospheres for what we might call an interpretation of the process and act of painting as a way of simulating reality – in this context, the artist considers Art itself as a “hysterical” issue.
Anna Mykoniati Art Historian – Curator
Chrysie Tsiota Visual artist
Vasilis Zografos Visual artist
Vasilis Zografos
“MYSTERIA”
Τον τίτλο “MYSTERIA” έχει η έκθεση της Χρυσής Τσιώτα και του Βασίλη Ζωγράφου που φιλοξενείται στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, στην Αποθήκη Β1, στο λιμάνι Θεσσαλονίκης, από τις 27 Μαρτίου έως τις 2 Μαΐου 2012 Πρόκειται για έκθεση που σχεδιάστηκε ειδικά για τον χώρο του ΚΣΤΘ, στην οποία γίνεται χρήση φωτογραφίας, ζωγραφικής, βίντεο και ήχου. Η έκθεση, την οποία επιμελούνται από κοινού οι δύο καλλιτέχνες με την Άννα Μυκονιάτη, επιμελήτρια του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, εστιάζεται στο ρόλο που έπαιξαν οι εικόνες στην κατασκευή της ψυχικής ασθένειας, γνωστής ως υστερίας. Η παγίωση των εικόνων αυτών ως στερεοτύπων, επηρέασε ριζικά την ιστορία της τέχνης και τον τρόπο θέασης των εικόνων διαχρονικά.
Οι Γάλλοι ποιητές Louis Aragon και André Breton υποστήριζαν πως η Υστερία ήταν «η μεγαλύτερη ποιητική ανακάλυψη του τέλους του 19ου αιώνα». Πολλοί ψυχίατροι την θεωρούσαν ως μια νοσολογική limbo όλων των ασθενειών που αφορούσαν γυναίκες, η οποία αντιπροσώπευε έναν τεράστιο φόβο για τους θεραπευτές που μετέτρεπαν την απορία τους σε διάγνωση και βάφτιζαν «σύμπτωμα» οτιδήποτε «γυναικείο». Την ονόμασαν “Mysteria”.
Τα έργα των δύο καλλιτεχνών συνδιαλέγονται και αντιπαρατίθενται, σε μια ατμόσφαιρα θεατρικού σκηνικού, με στοιχεία δανεισμένα από τα πρώτα ψυχιατρικά άσυλα. Επεξεργάζονται, επίσης, αρχειακό, και ιστορικό υλικό, δίνοντας στο θεατή την ευκαιρία να διαπιστώσει μόνος του αυτό που υποστήριξαν οι Aragon και Breton, αλλά και ο Georges Didi-Huberman στο βιβλίο του “Invention of Hysteria”, πως η υστερία ήταν «κάτι» σχεδόν σαν τέχνη.
Οι Τσιώτα και Ζωγράφος πιστεύουν πως ο διάλογος είναι αναγκαίος χωρίς ωστόσο να στοχεύει απαραίτητα στην άμεση εξεύρεση λύσεων. Πίσω από τις εικόνες που αντιπαραθέτουν υπάρχει πράξη, και πίσω από αυτήν η συγκίνηση, το συναίσθημα και το νόημα είναι αδιαίρετα, ο εαυτός και ο άλλος δεν είναι δύο χωριστά πράγματα και η χάραξη των ορίων της πνευματικής ταυτότητας του ατόμου δεν είναι αυστηρή.
Υστερία
Η υστερία, όρος γνωστός από την αρχαιότητα, κατασκευάστηκε ως ασθένεια τον 19ο αιώνα και είχε μια παράλληλη πορεία με αυτήν της εξάπλωσης του πατριαρχικού – καπιταλιστικού συστήματος. Στην κλινική Salpetrière (ένα από τα μεγαλύτερα άσυλα του Παρισιού) ο διάσημος νευρολόγος Jean-Martin Charcot επαναπραγματεύεται την υστερία, κατασκευάζοντας φωτογραφίες, στις οποίες έστηνε με θεατρικό τρόπο τις πρόθυμες «ασθενείς» του, μετατρέποντας την επινοημένη ασθένεια σε θέαμα, διαδικασία κοινή στο θέατρο και τη ζωγραφική. Η υστερία αρχικά αποτέλεσε μια αντιπαράθεση των φύλων στην ιατρική: καταχωρήθηκε ως μία αποκλειστικά γυναικεία ασθένεια μέχρις ότου παρατηρήθηκαν ανάλογα συμπτώματα σε άνδρες που ανήκαν στην εργατική τάξη, κυρίως με την εκβιομηχάνιση της κοινωνίας και κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Προκειμένου να αποφευχθεί οποιασδήποτε μορφής ταυτοποίηση με τη «γυναικεία» υστερία, την μετονόμασαν νευρασθένεια. Ουσιαστικά, η ιστορία της υστερίας γράφτηκε από άνδρες για γυναίκες και ήταν ένα μίγμα επιστήμης, σεξουαλικότητας και αισθησιοκρατίας.
Οι καλλιτέχνες στην έκθεση
Η Χρυσή Τσιώτα βασιζόμενη στην παραδοχή πως το κυρίαρχο βλέμμα στην παραγωγή εικόνων είναι αρσενικό και το εξεταζόμενο αντικείμενο καταγραφής θηλυκό, όπου θηλυκό ορίζεται επίσης και οτιδήποτε αδύναμο, ανορθόδοξο, κοινώς «θηλυκοποιημένο», εξετάζει το πως η σεξουαλικότητα και η ευφυΐα των γυναικών γίνονται αντικείμενα διαχείρισης αλλά και αφορμή, ώστε να κατασκευαστεί το «πρότυπο» της «γυναικείας φύσης», υποταγμένο στην ανδρική φαντασία και τον ανδρικό ναρκισσισμό. Η Τσιώτα εξετάζει τους ρόλους των φύλων στη φωτογραφική αναπαράσταση, κατασκευάζει εικόνες εγκλεισμού και απόδρασης, φαντασιώσεις στις οποίες μανιακά αντίτυπα της ίδιας λειτουργούν ως ακοινώνητα υποκατάστατα άλλων πειθήνιων εαυτών. Παράγει μεταφορές σωματικής δυσφορίας που εκδηλώνονται με φόντο «παγωμένα» τοπία και «τρομερά» εσωτερικά. Επινοεί ένα χαρακτήρα που λειτουργεί και συμπεριφέρεται «υστερικά», ένα πόνο που θέλει να οριστεί, σαν θέαμα και σαν εικόνα, σε τέτοιο σημείο που τελικά καταφέρνει να δημιουργηθεί μέσω της φωτογραφικής εικόνας ως ένα είδος θαύματος.
Έχοντας ως υπόβαθρο την ιστορία της ανδρικής υστερίας ο Βασίλης Ζωγράφος μέσω της ζωγραφικής του πράξης υπονοεί αντί να εξηγεί. Πιστεύοντας πως πολλές σημαντικές αλήθειες θα εντυπωθούν στη συνείδηση μας μόνο αν έχουν πλαστεί από αισθητηριακό-συναισθηματικό υλικό, στοιχειοθετεί το προφίλ του “παρηκμασμένου” άνδρα, καθώς ανακαλεί εικονογραφήσεις από πρότυπα ανδρών και στερεοτυπικές εικόνες που αφορούν τον ψυχισμό τους. Ερευνά το ρόλο του άνδρα όπως αυτός διαμορφώνεται από το καπιταλιστικό σύστημα, το οποίο επιβάλλει ένα ψεύτικο μέτρο για το τι είναι και τι δεν είναι επιθυμητό. O Ζωγράφος στα έργα του μελετά την ψυχική κατάσταση που προκαλούν τα συμπτώματα της υστερίας στη σύγχρονή εποχή όπως: τα ξεσπάσματα οργής που συνοδεύονται από το αίσθημα του ανικανοποίητου, την επιπολαιότητα με στοιχεία εντυπωσιασμού, τον έντονο ερωτισμό χωρίς σεξουαλική πράξη, τον ανδρικό ναρκισσισμό, τις κρίσεις πανικού, και όλους εν γένει τους «ανδρικούς θεατρινισμούς» που στοιχειοθετούν όψεις του σημερινού άνδρα. Οι ζωγραφικές του εικόνες μοιάζει να εκφράζουν τη στάση του άνδρα απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό, εικόνες, που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τον παραδοσιακό τρόπο ζωγραφικής απεικόνισης, ο οποίος προέβαλε την υπόσχεση της ανδρικής δύναμης (ηθικής, σωματικής, ιδιοσυγκρασιακής, οικονομικής, κοινωνικής, σεξουαλικής …) και ταύτιζε την γυναικεία απεικόνιση με το θέαμα. Ο Ζωγράφος δεν εικονογραφεί ούτε περιγράφει, μα αντίθετα δημιουργεί ατμόσφαιρες για ότι θα ονομάζαμε ερμηνεία της ζωγραφικής διαδικασίας και πράξης ως πλασματικού τρόπου προσομοίωσης του πραγματικού, θεωρώντας την ίδια την Τέχνη «υστερικό» ζήτημα.
Βασίλης ζωγράφος – εικαστικός
Άννα Μυκονιάτη – ιστορικός Τέχνης επιμελήτρια εκθέσεων
Χρύση Τσιώτα – εικαστικός